Czarna malina - właściwości, uprawa, odmiany

Czarna malina (Rubus occidentalis) jest stosunkowo rzadko uprawianym krzewem owocowym. Tymczasem warto docenić zdrowotne i odżywcze właściwości czarnej maliny, której owoce wykazują silne działanie antynowotworowe i przeciwbakteryjne. Są też cennym źródłem witamin i minerałów oraz posiadają 5-krotnie wyższy potencjał antyoksydacyjny niż tradycyjne maliny czerwone. Zobacz jak wygląda uprawa czarnej maliny oraz które odmiany czarnej maliny najlepiej rosną w ogrodzie.

Czarna malina - owoce
Fot. Nyttend, Public Domain, Wikimedia Commons

Czarna malina - właściwości lecznicze

Czarna malina (Rubus occidentalis), określana też czasem jako malina zachodnia, to krzew jagodowy pochodzący z Ameryki Północnej, blisko spokrewniony ze znacznie popularniejszymi u nas malinami właściwymi (czerwonymi) i jeżynami. Wszystkie te krzewy należą do jednego rodzaju Rubus.

Owoce czarnej maliny są smaczne, nadają się zarówno do bezpośredniego spożycia jak i na przetwory. Można z nich przygotowywać soki, dżemy oraz używać do dekoracji ciast i deserów. W przemyśle spożywczym sok z owoców czarnej maliny jest stosowany jako barwnik naturalnego pochodzenia.

W czasie dojrzewania owoce czarnej maliny są najpierw czerwone, a w pełni dojrzałości stają się niemal zupełnie czarne. Pokrywa je wyraźnie zauważalny nalot. Od tradycyjnych malin czerwonych odróżnia je nie tylko czarne zabarwienie, ale też ich wyjątkowe właściwości zdrowotne i odżywcze.

Właściwości lecznicze czarnej maliny opierają się przede wszystkim na bardzo wysokiej zawartości antocyjanów, których jest aż 5-krotnie więcej niż w malinach czerwonych. Antocyjany pomagają usuwać z organizmu wolne rodniki, zapobiegając tym samym degradacji błon komórkowych, procesom starzenia i rozmaitym chorobom cywilizacyjnym. Owoce czarnej maliny wykazują działanie antynowotworowe, ograniczając m. in. rozwój nowotworów prostaty, jelita grubego czy okrężnicy.

Czarna malina - dojrzałe owoce stają się czarne
Fot. Ken Goulding, Public Domain, Wikimedia Commons

Warto zwrócić również uwagę na bakteriobójcze właściwości czarnej maliny, której owoce ograniczają rozwój bakterii wywołujących zapalenie płuc, wrzody żołądka czy zapalenie górnych dróg oddechowych. Co ciekawe, w owocach czarnych malin stwierdzono też związki o właściwościach przeciwzapalnych, działające podobnie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak aspiryna czy ibuprofen.

Wartości odżywcze czarnej maliny związane są z wysoką zawartością witaminy C i E oraz makroelementów, takich jak potas, wapń, magnez i cynk. W owocach czarnej maliny w dużym stężeniu występują też miedź i żelazo, dzięki czemu mogą one wspomagać leczenie anemii.

Te wszystkie cenne właściwości czarnej maliny sprawiają, że warto mieć ten krzew na działce i korzystać z dobrodziejstw jego owoców.

Czarna malina a jeżyna

Owoce czarnej maliny mają barwę niemal identyczną jak jeżyny i są bardzo podobne z wyglądu. Trudno zatem się dziwić, że wiele osób zastanawia się czy czarna malina to jest to samo co jeżyna, która przecież jest u nas bardziej znana i występuje wręcz pospolicie.

Jest jednak pewna bardzo istotna różnica między tymi roślinami, która w łatwy sposób pozwala odróżnić czarną malinę od jeżyny. Otóż w pełni dojrzałe owoce czarnej maliny łatwo oddzielają się od dna kwiatowego. Zebrane z krzewu są zatem puste w środku. Dzieje się to identycznie jak u wszystkich odmian maliny właściwej (czerwonej).

Owoce jeżyny natomiast są mocno zrośnięte z dnem kwiatowym, od którego nie oddzielają się nawet po całkowitym dojrzeniu. W praktyce zjadamy je zatem razem z dnem kwiatowym.

Warto też wiedzieć, że choć czarna malina i jeżyna są ze sobą blisko spokrewnione - oba należą do rodzaju Rubus - to jednak czarna malina należy do podrodzaju Idaeobatus, zaś jeżyna do podrodzaju Eubatus.

Czarna malina - Rubus occidentalis
Fot. Jvlietstra, Public Domain, Wikimedia Commons

Czarna malina - uprawa

Wymagania uprawowe czarnej maliny są bardzo podobne do wymagań tradycyjnej maliny czerwonej, owocującej na pędach dwuletnich. Roślinie należy zapewnić stanowisko słoneczne, mogą być to zarówno łagodne stoki i zbocza, jak i równiny, najlepiej osłonięte od wiatrów. Gleba powinna być żyzna i wilgotna, jednak odpowiednio przewiewna, o odczynie lekko kwaśnym. Na glebach zbyt ciężkich, zbitych, te krzewy owocowe słabiej plonują i zapadają na choroby malin.

Uprawa czarnej maliny najlepiej udaje się jeżeli posadzimy ją w szpalerze przy drutach lub płocie, gdyż jej pędy są bardzo długie (nawet do 4 metrów u odmiany 'Bristol') i wymagają przywiązywania do podpór.

Czarna malina - cięcie

Cięcie czarnej maliny jest bardzo ważnym zabiegiem, gdyż bez cięcia krzewy bywają inwazyjne i trudne do opanowania. Sposób przycinania maliny czarnej różni się jednak od cięcia malin czerwonych czy jeżyn. Dlatego warto zapoznać się dokładnie z informacjami jak i kiedy przycinać czarne maliny.

Pierwsze cięcie czarnej maliny przeprowadza się późną wiosną. Skracamy wówczas tegoroczne przyrosty do długości 1-2 m. To cięcie sprzyja lepszemu rozkrzewieniu się czarnej maliny, wydaniu większej liczby nowych przyrostów, a co za tym idzie - lepszemu owocowaniu w roku następnym.

Kolejne cięcie czarnej maliny przeprowadza się już po zbiorach, zwykle jesienią. W tym terminie wycina się przy podstawie wszystkie pędy dwuletnie, które latem wydały owoce (te pędy nie będą już owocować). Wycinamy też pędy najsłabsze, tak aby na krzewie pozostało od 5 do 6 silnych, zdrowych przyrostów.

Dodatkowy zabieg przycinania czarnej maliny przeprowadza się wiosną kolejnego roku, skracając zeszłoroczne przyrosty do długości ok. 30 cm. Tak cięty krzew owocuje bardzo obficie i zachowuje zwarty pokrój. Regularne przycinanie czarnej maliny ma też ogromny wpływ na zdrowotność roślin i ogranicza występowanie chorób.

Czarna malina - odmiany

Czarna malina 'Bristol' - to najpopularniejsza odmiana maliny czarnej, dająca czarne, jędrne owoce o wyśmienitym smaku i wysokiej wartości przetwórczej. Owoce odmiany Bristol dojrzewają w 2 i 3 dekadzie lipca. Mrozoodporność tej odmiany maliny czarnej jest średnia. Ze względu na ryzyko przemarznięć w czasie ostrych zim i uszkodzeń roślin podczas przygruntowych przymrozków, unikajmy sadzenia jej w zastoiskach mrozowych, a także, ze względu na niebezpieczeństwo porażenia pędów i owoców przez choroby grzybowe, unikajmy miejsc, gdzie często tworzą się mgły.

Czarna malina Bristol jest dość łatwo porażana przez antraknozę maliny oraz choroby o podłożu wirusowym. Dlatego sadzonki do ogrodu kupujmy wyłącznie u zaufanych sprzedawców, którzy zagwarantują nam, że materiał nasadzeniowy jest zdrowy.

Malinojeżyna - uprawa, odmiany, gdzie kupić sadzonki
Malinojeżyna to długowieczny krzew owocowy, łączący w sobie cechy dwóch gatunków - maliny i jeżyny. Doskonale sprawdza się w uprawie na działkach a przy tym obficie owocuje. Zobacz jak wygląda uprawa malinojeżyny w ogrodzie! Więcej...

Czarna malina 'Litacz' - odmiana polska, pochodząca od w/w maliny Bristol, wyhodowana w Sadowniczym Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Brzeznej. Wydaje owoce podobnej wielkości, dojrzewające jednak znacznie wcześniej, bo już w końcu czerwca. Pędy czarnej maliny Litacz są mało podatne na zamieranie pędów malin, a owoce - na gnicie. Niestety jest łatwo porażana przez wirusa krzaczastej karłowatości maliny, dlatego również w przypadku tej odmiany czarnej maliny niezwykle ważny jest zakup zdrowego materiału nasadzeniowego.

Czarna malina 'Jewel' - wydaje się być najcenniejszą odmianą spośród w/w, szczególnie dla osób które na działce czy w ogrodzie przydomowym chcą uniknąć chemicznej ochrony i wykonywania oprysków maliny. Czarna malina 'Jewel' wykazuje znacznie większą odporność na choroby grzybowe i wirusowe maliny, a także na przemarzanie pędów. Z tego względu polecana jest do uprawy ekologicznej. Owoce zaś są jędrne, z połyskiem i smaczne, do spożywania na surowo i na przetwory. Dojrzewają od drugiej połowy lipca.

Czarna malina 'Mac Black' rodzi średniej wielkości owoce. Dojrzewanie następuje zwykle od 7 do 10 dni po odmianie 'Jewel'. Krzew charakteryzuje się silnym wzrostem i dobrą odpornością na przemarzanie, ale wydaje niestety dość miękkie owoce. Z tego względu odmiana ta nie jest zbyt polecana.

Wyżej wymienione odmiany czarnej maliny mają największe predyspozycje do uprawy w naszym klimacie. Mam nadzieję, że się skusicie choć na jedną z nich i będziecie korzystać z dobrodziejstwa tych owoców. Życzę smacznego i... na zdrowie!

Opracowano na podstawie:
1. A. Orzeł, Malina czarna, Działkowiec nr 5/2015, s. 38;
2. K. Król-Dyrek, A. Orzeł, Uprawa czarnej maliny, Truskawka, malina, jagody nr 4/2016;
3. E. Żurawicz, Jeżyny czy czarne maliny – które owoce wybierać?, Apetyt na polskie;
4. P. Kosiński, A. Czarna, T. Maliński, Rubus occidentalis (Rosaceae) - a new naturalized raspberry species in the Polish flora, Dendrobiology 2014, vol. 71, s. 159–165.

Przeczytaj również:

Uprawa malin - odmiany, sadzenie, pielęgnacja, cięcie
Uprawa malin w ogrodach przydomowych i działkowych przynosi wiele korzyści. Owoce malin są bardzo zdrowe, nadają się do spożycia na surowo jak i na przetwory. Zobacz co zapewni Ci sukces w uprawie malin. Więcej...

Malina żółta - uprawa odmiany 'Poranna Rosa' i 'Golden Queen'
Malina żółta cieszy się coraz większą popularnością w uprawach amatorskich. Spotykane u nas odmiany maliny żółtej to malina 'Poranna Rosa' oraz malina 'Golden Queen'. Zobacz jak wygląda uprawa maliny żółtej na działce. Więcej...

Przetwory z malin - malinowy sok, syrop, konfitura, dżem i sos
Maliny to jedne z najpyszniejszych owoców drugiej połowy lata. Można je jeść na surowo, ale równie pyszne są z nich przetwory. Przekonaj się ile pysznych rzeczy można zrobić z malin! Więcej...