Dziurawiec zwyczajny - zastosowanie, właściwości lecznicze, uprawa

Dziurawiec zwyczajny to trwała roślina posiadająca cenne właściwości lecznicze i bogatą gamę zastosowań. Na świętego Jana Chrzciciela z kwitnących pędów dziurawca wito wieńce oraz snuto wróżby z ilości i barwy wyciekającego soku. Z rośliną tą łączono wiele przesądów, gdyż miała chronić przed czarami i złymi mocami. Poznaj więcej zastosowań i właściwości leczniczych dziurawca zwyczajnego. Dowiedz się jak wygląda uprawa dziurawca w ogrodzie i wykorzystaj jego magiczny potencjał!

Dziurawiec zwyczajny - Hypericum perforatum
Fot. ©Herbi, PoradnikOgrodniczy.pl

Jak wygląda dziurawiec zwyczajny?

Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) nazywany inaczej zielem świętojańskim (z ang. St. John's wort) to wieloletnia roślina należąca do rodziny dziurawcowatych (Hypericaceae). W Polsce można go spotkać na polach, łąkach, na skraju lasu, ale doskonale sprawdzi się też w ogrodzie jako roślina uzupełniająca słoneczną rabatę czy skalniak.

Dziurawiec zwyczajny dorasta do 100 cm wysokości. Jego pokrój jest wzniesiony, a liście naprzeciwległe, podłużne jajowate, zaokrąglone lub tępe, od spodu jaśniejsze. Na liściach dziurawca, patrząc pod światło, można zobaczyć obok nerwów wiele jasnych i kilka czarnych kropek - jasne to zbiorniki zawierające olejki eteryczne i żywicę, a ciemne są z czerwonym barwnikiem i olejkiem eterycznym.

Dziurawiec ma silnie rozwinięty system korzeniowy, dzięki temu mocno zakotwicza się w glebie. Owocem dziurawca jest wielonasienna torebka, któa zawiera czarne nasiona.

Kiedy kwitnie dziurawiec?

Dziurawiec zwyczjany kwitnie latem, w okresie od czerwca do sierpnia. Kwitnienie rozpoczyna w drugiej połowie czerwca, a zatem w okolicy Wigilii Świętego Jana lub inaczej Nocy Świętojańskiej. To dlaczego przylgnęło do nie określenie ziele świętojańskie.

Dziurawiec zwyczajny - Hypericum perforatum
Fot. pixabay

Dziurawiec wydaje miododajne, złocistożółte kwiaty, czasem pokryte czarnymi kropkami. Kwiaty zebrane są w duże i gęste baldachogrona na szczytach łodyg. Gdy się je zgniecie, wypływa soczysto czerwony sok. Po ścięciu szczytowych pędów roślina zakwita po raz drugi, dzięki czemu możliwe jest ponowne zebranie surowca.

Dziurawiec zwyczajny - zastosowanie i właściwości lecznicze

Ziele dziurawca zawiera związki antranoidowe hiperycynę i jej pochodne m. in. hiperforynę, glikozydy flawonoidowe - hiperozyd, rutozyd, kwercetynę, ksantony, garbniki katechinowe, kwasy kawowy i chlorogenowy oraz olejek eteryczny.

Hiperycyna znajduje się w licznych gruczołach w płatkach kielicha i dużych przezroczystych komórkach gruczołowych w liściach. Przez co liście dziurawca obserwowane pod słońce, sprawiają wrażenie perforowanych. Hiperycyna sama w sobie jest żółta, ale ma fascynujące właściwości - w słońcu robi się purpurowoczerwona, przez co, gdy pocieramy kwiaty dziurawca nasze palce robią się czerwone.

Z dziurawca zwyczajnego otrzymuje się olejek
Fot. depositphotos

Wyciągi z dziurawca stosowane wewnętrznie działają przeciwskurczowo i ściągająco. W mieszankach do parzenia dziurawiec stosowany jest jako środek antydepresyjny, często łączony z głogiem czy rumiankiem.

Uwaga!
Jeśli stosujemy ziele dziurawca nie powinniśmy się opalać, gdyż zawarta w nim hiperycyna sprawia, że skóra jest bardzo wrażliwa na słońce.

Ziele dziurawca jest składnikiem wielu preparatów stosowanych w chorobach przewodu pokarmowego i wątroby. Wyciąg olejowy z dziurawca stosowany jest także jako środek gojący rany.

Jak zrobić olej z dziurawca

Cenny olej z dziurawca można przygotować samodzielnie. Do jego przygotowania potrzebne będą:

• dwie garści świeżych kwiatów rozdrobnionych,
• litr tłoczonej na zimno oliwy z oliwek,
• jasna butelka, ciemna butelka, papier pergaminowy lub chusteczka.

Świeże kwiaty dziurawca zwyczajnego zalewamy oliwą, po czym przelewamy zaczyn do jasnej butelki, a otwór zatykamy chusteczką. Mieszaninę stawiamy na słońcu na 3-4 tygodnie i co 3 dni mieszamy. Stopniowo słońce pobudza hiperycynę i z czasem staje się jasnoczerwona a wreszcie purpurowa. Po tym czasie mieszaninę odcedzamy i czerwony olej wlewamy do ciemniej butelki.

Olej z dziurawca
Fot. pixabay

Jak stosować olej z dziurawca?

Łagodzący ból, wzmagający krążenie olej z dziurawca można stosować przy kontuzjach sportowych, rwie kulszowej i innych dolegliwościach reumatycznych. Stosuje się go zewnętrznie wcierając niewielką ilość olejku w miejscach chorobowo zmienionych. Można to robić kilka razy dziennie, pamiętając jednak aby posmarowanych olejem miejsc nie wystawiać na słońce.

Kiedy zbierać ziele dziurawca?

W lecznictwie stosowane jest ziele dziurawca zwyczajnego. Zbiór przeprowadza się w czasie kwitnienia dziurawca od końca czerwca do września, gdy jest słoneczna pogoda, a pędy są suche. Dziurawca możemy zbierać dwa razy w roku. Młode, świeżo rozkwitnięte pędy ścina się w połowie wysokości i suszy w warunkach naturalnych (w cieniu i przewiewie) lub w suszarniach w temp. ok. 40°C.

Dziurawiec zwyczajny - Hypericum perforatum
Fot. Javier martin, Public Domain, Wikimedia Commons

Dziurawiec zwyczajny - uprawa

Dziurawiec zwyczajny jest wytrzymałą rośliną, która najlepiej czuje się w pełnym słońcu. Doskonale będzie rósł w ogrodzie skalnym lub na naturalnej rabacie w stylu rustykalnym.

Ogrodowa uprawa dziurawca najlepiej udaje się na glebach piaszczystych i lekko kwaśnych. Jeśli w ogrodzie mamy ciężką ziemię, należy ją rozluźnić piaskiem. Dziurawiec nie lubi wapnowania i nadmiernego nawożenia. W bezśnieżną zimę warto okryć dziurawca przed mrozem i ostrym wiatrem osłoną z gałązek świerkowych.

Dziurawca zwyczajnego rozmnażamy z nasion oraz przez podział kłącza. Nasiona dziurawca wysiewa się jesienią (najlepiej w październiku) bezpośrednio do gruntu aby przeszły proces stratyfikacji. Siejemy je płytko, bez przykrywania ziemią. Siewki powinny pojawić się w kwietniu.

mgr inż. Joanna Białowąs

Przeczytaj również:

• Rośliny lecznicze i prozdrowotne w Twoim ogrodzie!
• Mniszek lekarski - opis, zastosowanie, właściwości, przepisy
• Czarnuszka siewna - uprawa, zastosowanie w kuchni i medycynie
• Zioła wieloletnie do ogrodu. Najpopularniejsze gatunki ziół

Opracowano na podstawie:
1. Strzelecka H., Kowalski J., Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, PWN, Warszawa 2000, s.124;
2. Hohenberger E., Zioła lecznicze i przyprawy, Świat Książki 1998, s. 36-37.