Zrazy do szczepienia drzew owocowych

Zrazy do szczepienia drzew owocowych w dużej mierze decydują o powodzeniu szczepienia drzewek. Dlatego warto wiedzieć kiedy najlepiej pobierać zrazy do szczepienia, jak je przechowywać oraz jak przygotować je do zabiegu przeszczepienia. Oto wszystko, co trzeba wiedzieć o zrazach do szczepienia drzew owocowych.

Drzewo owocowe zaszczepione zrazem
Fot.depositphotos

Z jakich drzew pobiera siÄ™ zrazy do szczepienia?

Szczepienie drzew owocowych zrazem jest wykorzystywane najczęściej do przeszczepiania drzew ziarnkowych - jabłoni oraz gruszy, rzadziej do przeszczepiania drzew pestkowych, takich jak czereśnie, wiśnie czy śliwy, gdyż zrazy gatunków ziarnkowych przyjmują się znacznie trudniej (w przypadku tych gatunków lepsza jest okulizacja drzew owocowych).

Zapamiętaj!
Zrazy pobiera siÄ™ z drzew zdrowych, obficie plonujÄ…cych i dajÄ…cych dorodne, smaczne owoce.

Szczepienie zrazem wykonuje się na wiosnę - od kwietnia do maja, zaś zrazy do tego zabiegu pobiera się przed nastaniem zimy lub tuż przed jej końcem.

Kiedy pobierać zrazy do szczepienia?

Zrazy do szczepienia drzew owocowych można pobierać w dwóch terminach - późną jesienią lub pod koniec zimy.

Termin 1 - późna jesień
Zrazy powinny być pobierane z pędów jednorocznych i ze względu na ryzyko przemarznięcia takich pędów podczas mroźnej zimy, zaleca się pobieranie zrazów późną jesienią, po pierwszych silniejszych przymrozkach ale jeszcze zanim nadejdą duże mrozy. Zazwyczaj termin ten wypada pod koniec listopada lub na początku grudnia.

Termin 2 - pod koniec zimy
Pobranie zrazów w terminie jesiennym wymaga odpowiednich warunków przechowywania ich przez zimę i chyba głównie z obawy o to, że zrazy nie przechowają się dobrze, większość działkowców i ogrodników-amatorów decyduje się na pobieranie zrazów do szczepienia pod koniec zimy. Zazwyczaj robi się to w drugiej połowie lutego lub na początku marca. Za tym terminem przemawia też fakt, że jest to dobry moment na zimowe cięcie drzew owocowych i łatwiej jest pobrać zrazy przy okazji cięcia drzew.

Jest to jednak dobry termin na pobranie zrazów wyłącznie jeżeli zima była łagodna. W przypadku ostrych zim istnieje duże ryzyko, że jednoroczne pędy (a tylko z takich pobiera się zrazy) mogły przemarznąć. Niestety w momencie pobierania zrazów nie jesteśmy w stanie stwierdzić czy pędy lekko nie podmarzły. Przekonamy się o tym dopiero, gdy okaże się, że zaszczepione zrazy zaschną.

Jak pobierać zrazy do szczepienia?

Elementem decydującym o możliwości dalszego przechowywania zrazów oraz szansach na ich przyjęcie się po szczepieniu, jest odpowiednio wykonane pobieranie zrazów do szczepienia. Zrazy ścina się ostrym sekatorem lub nożem zostawiając na drzewach krótkie 5-cio oczkowe czopki, w celu otrzymania przyrostów w następnym roku.

Prawidłowo pobrany zraz do szczepienia powinien być odcinkiem jednorocznego, zdrowego, dobrze zdrewniałego pędu o średnicy ok. 5-6 mm, ściętego z odmiany szlachetnej. Zrazy powinny mieć taką długość aby na każdym z nich znajdowało się od 4 do 5 pąków. Pędy na zrazy ścina się z wierzchołkowej lub zewnętrznej części korony drzewa, która jest dobrze nasłoneczniona.

Uwaga!
Na zrazy nie nadają się silne, długie pędy wyrastające z pnia, tzw. "wilki". Zrazów do szczepienia nie wolno też pobierać z drzew, które chorowały.

Zrazy pobiera się ze środkowej części pędu, na której są dobrze wykształcone pąki. Dolną i wierzchołkową część pędu, ze słabiej wykształconymi pąkami, należy odrzucić. Z jednego pędu udaje się zazwyczaj pozyskać od 1 do 3 zrazów do szczepienia.

Jak przechowywać zrazy do szczepienia?

Pobrane zrazy do szczepienia drzew owocowych należy powiązać w pęczki i oznakować aby wiadomo było z jakiej odmiany pochodzą. Przechowywanie zrazów do szczepienia jest o tyle skomplikowane, że wymaga utrzymania stałej, odpowiedniej wilgotności powietrza oraz temperatury w miejscu przechowywania. W przypadku gdy będzie zbyt wilgotno, zrazy zapleśnieją, zaś gdy będzie zbyt sucho - wyschną i się pomarszczą. Z kolei odpowiednia temperatura, bliska 0°C jest potrzebna aby utrzymać pąki w całkowitym uśpieniu. W celu zapewnienia odpowiednich warunków, praktykuje się 3 sposoby przechowywania zrazów do szczepienia.

Przechowywanie w piwnicy
Zrazy do szczepienia można przechować w zimnej i wilgotnej piwnicy, pilnując aby temp. przechowywania zbytnio nie odbiegała od 0°C. Najlepiej pęczki ze zrazami umieścić w pojemnikach lub puszkach, ustawiając każdy pęczek pionowo i do 1/3 wysokości zrazów przysypać je piaskiem. Piasek powinien być stale lekko wilgotny ale nie mokry.

Zrazy do szczepienia drzew owocowych
Fot.depositphotos

Zadołowanie w ogrodzie
Zrazy do szczepienia można też zadołować, najlepiej od północnej strony altany lub domu, w miejscu zabezpieczonym przed zalewaniem wodą opadową. W tym celu wykopuje się płytki dołek, a na jego spód daje kilkucentymetrową warstwę wilgotnego piasku. Na niej układamy pęczki ze zrazami, przykrywamy denka warstwą wilgotnego piasku i resztę wypełniamy ziemią. Gdy ziemia lekko przymarznie, miejsce to okrywamy materiałem ściółkowym - torfem, suchymi liśćmi lub trocinami, a na wierzch dajemy gałązki iglaste, czyli stroisz.

Przechowywanie w lodówce
Niewielką ilość zrazów do szczepienia można przechować w lodówce, w pojemniku na warzywa, gdzie bez wątpienia najłatwiej będzie zapewnić stałą temperaturę przechowywania, w granicach od 0 do 2°C. Gorzej jest natomiast z zapewnieniem zrazom odpowiedniej wilgotności. W tym celu zrazy przeznaczone do przechowywania w lodówce najpierw należy owinąć w wilgotną szmatkę, a następnie włożyć do szczelnego worka foliowego. Co 2 - 3 musimy sprawdzać czy zrazy nie pleśnieją lub nie ulegają przesuszeniu.

Jak rozpoznać czy zraz nadaje się do szczepienia?

Na zrazach, które były odpowiednio przechowywane, kora jest świeża, jędrna, bez zmarszczeń i pęknięć. Pąki powinny być uśpione, ewentualnie lekko nabrzmiałe. Takie zrazy nadają się do szczepienia. Zaś zrazy, które zapleśniały, uległy przeschnięciu (kora pomarszczona) lub pąki na nich zaczęły się już rozwijać, należy odrzucić.

Jak ułatwić zabieg szczepienia?

Podczas szczepienia drzew i krzewów najtrudniejszym momentem jest odpowiednie przygotowanie podkładki i zrazów aby dobrze się połączyły. Trudno jest odpowiednio przyciąć powierzchnie szczepienia. Czynność ta zabiera sporo czasu i wymaga nabycia doświadczenia. Zazwyczaj trzeba wykonać wiele szczepień nieudanych, zanim wreszcie nabierzemy wprawy.

Zadanie to jednak stanie się znacznie prostsze, jeżeli użyjemy specjalnego sekatora do szczepień. Dzięki jego zastosowaniu nacięcie na zrazie i podkładce będą do siebie idealnie pasować. Przycięcie wykonuje się też bardzo szybko, jak zwykłe cięcie sekatorem. Za nadanie odpowiedniego kształtu przycinanej powierzchni odpowiada specjalne ostrze w sekatorze do szczepienia. Gorąco polecam to urządzenie, jeżeli chcecie uniknąć niepowodzeń przy szczepieniu roślin!

Opracowano na podstawie:
1. B. Czarnecki, Przygotowanie zrazów i drzew do szczepienia, Działkowiec, nr 12/2005
2. Nina Bykovskaya, Zakładamy SAD, , Klub Dla Ciebie, Warszawa 2009, s. 18-25
3. J. Hrynkiewicz-Sudnik, B. Sękowski, M. Wilczkiewicz, Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2001

Przeczytaj również:

Podkładki dla drzew owocowych
Oferowane obecnie w handlu drzewka owocowe to najczęściej odmiany szlachetne, wydające obfity plon, zaszczepione na odpornych i niewymagających podkładkach. Informacje o dostępnych w sklepach gatunkach i odmianach drzew owocowych znajdziemy bez problemu. Znacznie mniej doceniana jest rola podkładki. Tymczasem podkładka ma znaczący wpływ na wzrost i plonowanie. Warto zatem poznać cechy najpopularniejszych podkładek dla drzew owocowych. Więcej...

Sadzonki drzew owocowych
Sadzonki drzew owocowych są dostępne jesienią oraz wiosną. Gdy zdecydujemy się już na gatunek i odmianę wybranego drzewa owocowego, konieczne jest znalezienie dobrej jakości sadzonek. Od jakości materiału sadzonkowego zależy bowiem przyjęcie się po posadzeniu, a także plenność i zdrowie w czasie dalszej uprawy każdego drzewa owocowego. Na co zatem zwrócić uwagę przy zakupie sadzonek drzew owocowych? Więcej...